تحلیل مسیرریابی و مکان یابی ایستگاههای متروهای شهری با استفاده از(gis) (مطالعه موردی: شهر اصفهان)

امروزه مفهوم شهر بدون وجود شبکه ها و سامانه های حمل و نقل قابل تصور نیست. گسترش روز افزون شهرها همراه با پیچیده شدن فعالیت ها، وجود سامانه های حمل و نقل و به ویژه سامانه های حمل و نقل عمومی کارآمد که بتواند رفت و آمدها و دسترسی شهروندان به خدمات مورد نیاز خود را تسهیل کند ضروری می نماید و ادامه فعالیت های زندگی شهری و تداوم آن ها بدون وجود سامانه های حمل و نقل امکانپذیر نیست. در این میان سامانه حمل و نقل عمومی مترو یکی از مهم ترین نوع سامانه های حمل و نقل می باشد که نقش موًثری در تسهیل رفت و آمدها و کاهش ترافیک در سطح اکثر کلان شهرهای جهان بر عهده دارد و مسیریابی و مکان یابی مناسب مسرها و ایستگاه های مترو می تواند نقش موثری در افزایش کارآیی و عملکرد آن ها داشته باشد. با آگاهی از این مهم در پژوهش حاضر تلاش گردید تا احداث سامانه مترو در کلان شهر اصفهان از نظر تناسب مکان یابی مسیرها و ایستگاه های آن مورد تحلیل و ارزیابی قرار گیرد. این پژوهش از نظر روش تحقیق با توجه به محتوی و مولفه های مورد بررسی در زمره تحقیقات توصیفی- تحلیلی، همبستگی، علّی قرار گرفته و از نظر هدف مطالعه، تحقیق کاربردی- توسعه ای محسوب می شود. جامعه آماری پژوهش کلیه شهروندان شهر اصفهان و حجم نمونه مورد بررسی که با استفاده از روش های کمی برآورد گردید، شامل 384 نفر از شهروندانی است که در اطراف مکان قرارگیری ایستگاه ها و مسیرهای مترو ساکن می باشند و به شیوه نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده اند. اطلاعات و داده های اولیه پژوهش به دو شکل اسنادی و میدانی جمع آوری شده است. به منظور تحلیل داده ها و تهیه نقشه های مورد نیاز از نرم افزار arcgis و از تحلیل های آمار توصیفی و استنباطی در محیط نرم افزار spss جهت تحلیل داده های مستخرج از مطالعات میدانی و پرسشنامه استفاده شده است. همچنین به منظور تحلیل و نمایش بصری نتایج پژوهش نیز از نمودارها و جداول تهیه شده در محیط نرم افزار excel استفاده گردیده است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که شبکه قطار شهری اصفهان در بازه های زمانی 3، 5 و 10 دقیقه به ترتیب 12، 24 و 51 درصد از مساحت شهر را تحت پوشش محدوده عملکردی خود قرار می دهد و از این طریق دسترسی شهروندان به خدمات مورد نیاز را به طور نسبتاً مناسبی تسهیل می نماید. بنابراین، با توجه به توان بالای سامانه حمل و نقل مترو از نظر جابجایی مسافران و سرعت عملکرد آن می تواند نقش موثری در پوشش مسافران سطح شهر، کاهش بار ترافیک و کاهش تراکم ترافیک در سطح شهر داشته باشد که این امر علاوه بر رفع مشکلات ترافیکی موجود در سطح شهر باعث کاهش آلودگی هوا و آلودگی های صوتی در سطح شهر شده و از این طریق باعث افزایش کیفیت زندگی شهروندان شده و آرامش شهری که از مهم ترین اهداف برنامه ریزی شهری می باشد را افزایش خواهد داد. علاوه بر این مسیرها و ایستگاه های مترو در مکان نسبتاً مناسبی مکان یابی شده اند به گونه ای که دسترسی نسبتاً مناسبی به معابر و شریان های اصلی شهر داشته اند، به این صورت که ایستگاه هایی که دسترسی بیشتری به معابر و خیابان های اصلی دارند دسترسی شهروندان را به خدمات بیشتری تسهیل می کنند و ایستگاه هایی که دسترسی کمتری به معابر و خیابان های اصلی را دارند دسترسی کمتری را به خدمات شهری نسبت به سایر ایستگاه ها فراهم می کنند. بر این اساس اکثر ایستگاه-ها دارای دسترسی مناسبی به شریان های اصلی و خدمات شهری می باشند که نشانگر مکان یابی نسبتاً مناسب آن ها می-باشد. در کنار این مزایا احداث شبکه مترو به دلیل عبور خطوط این سامانه و قرارگیری ایستگاه های آن در کنار آثار تاریخی و فرهنگی شهر می تواند باعث وارد آمدن صدمه و خسارات جدی به بعضی از این آثار شود، از جمله مهم ترین آثاری که در معرض خطر و آسیب قرار دارند عبارت است از: پل تاریخی سی و سه پل، محور چهارباغ، مدرسه چهارباغ، بازار تاریخی اصفهان و میدان نقش جهان که یکی از ایستگاه های خط شرقی- غربی شبکه مترو در داخل آن قرار می گیرد. بنابراین باید با برنامه ریزی و مدیریت دقیق از ایجاد این مشکلات جلوگیری شود.